Memorekall: documenteren met het oog op conservering

Vandaag de dag spelen informatie- en communicatietechnologieën een fundamentele rol, zelfs op het gebied van voorstellingen en podiumkunsten. Zo werkt Clarisse Bardiot sinds 2006 rond de documentatie en conservering van voorstellingen met technologische componenten, digital performances. Zeven jaar later wordt met de hulp van Guillaume Jacquemin en Guillaume Marais, ontwikkelaars, Thierry Coduys, consultant, en de financiële steun van het fonds voor Expériences Interactives van Pictanovo, de ontwikkeling van Rekall gelanceerd. Maar wat is Rekall? Het is opensourcesoftware (d.w.z. iedereen kan dit lezen of wijzigen) gemaakt om het creatieproces te documenteren en te analyseren om de heropname van werken te vergemakkelijken. Rekall kwam tot stand in de bijzondere context van onze informatiemaatschappij, het beantwoordt aan de ambitie om vluchtige werken (performance, podiumkunsten) te bewaren. Hierbij stelt er zich echter een nieuw probleem: het bieden van de mogelijkheid aan het grote publiek om een dergelijke applicatie te gebruiken. Mediageletterdheid en informatieverwerking zijn vandaag de dag fundamenteel.

Zo ontstond een vereenvoudigde versie van Rekall, Memorekall, dankzij de ondersteuning van de projectoproep « Innovatieve digitale culturele diensten » van het Ministerie van Cultuur, alsook dankzij de steun van het CNAC (Centre National des Arts du Cirque), het Institut International de la Marionnette, de regio Rhône Alpes in samenwerking met het Maison de la Danse, het theater Hexagone scène nationale in Meylan, het theater Lux Scène Nationale in Valence, het TJP (Centre Dramatique National de Strasbourg) en de ENSATT (Ecole Nationale Supérieure des Arts et Techniques du Théâtre). Uiteraard mogen we hierbij Pictanovo, Le Fresnoy, het theater Scène Nationale in Montbéliard en Le Phénix, Scène Nationale in Valenciennes niet vergeten die sinds 2014 erbij betrokken zijn (Memorekall, 2015-2017). De applicatie wordt getest met jongeren (middelbare scholieren, studenten, maar ook docenten en cultuurprofessionals) tijdens tal van workshops, opgezet door Edwige Perrot die het team vervoegde. In september 2015 kreeg Memorekall haar uiteindelijke vorm. De applicatie definieert zichzelf als « een vrije en opensourceapplicatie voor aantekeningen en opmerkingen via video voor digitale bemiddeling » (Memorekall). Hierbij vinden we meteen de kernprincipes van de applicatie terug: gratis, vrij, aantekeningen/opmerkingen met als doel bemiddeling. Kortom, Memorekall is een software voor het documenteren van podiumkunsten met het oog op hun conservering.

Zuiver technisch gezien bestaat de applicatie uit drie elementen. Het basiselement is de video-opname, maar dit blijft een fragmentarisch document omdat het slechts één standpunt over de voorstellingen biedt. Om deze tekortkomingen te compenseren, worden vervolgens twee strategieën ingevoerd en gecombineerd binnen de applicatie: de inter-documentaire strategie, die een verbinding mogelijk maakt tussen de video-opname en een groter documentair corpus (teksten, beelden, geluiden, links, (…) die geleidelijk aan verschijnen tijdens het lezen van de video) en de intra-documentaire strategie die bestaat uit aantekeningen van de opname (« notities die « spontaan » zijn gemaakt, komen als ondertitel terecht op de video », (Bardiot, 2015). Het resultaat van de combinatie van deze drie elementen (inter-documentaire aanpak, intra-documentaire aanpak en video-opname) is een capsule. Deze capsule omvat in de eerste plaats de video; het is bovendien het centrale element, het eerste element dat de « lezer » ziet en het eerste element dat de uitgever publiceert.

De organisatie van alle aantekeningen en alle gerelateerde documenten (of links in het geval van onlinebronnen) wordt vervolgens ontwikkeld rond deze vastlegging in een hypertekstuele logica. De capsule is dan een georganiseerde som van documenten. MemoRekall heeft twee modi: de bewerkingsmodus en de raadplegingsmodus, met andere woorden de applicatie is zowel een schrijf- als een leesruimte met als bijzonder kenmerk dat het binnen één enkele applicatie drie doelstellingen heeft: valoriseren van digitale culturele documenten (conserveringsinstrument, publicatie), creëren van verrijkte culturele inhoud (scheppingsinstrument) en opzetten van ruimtes voor kritiek en samenwerking (instrument voor kritiek, samenwerking). Memorekall maakt documentatie mogelijk voor een heropname, de overdracht van een repertoire, de reconstructie of de verspreiding van het werk. De aard van de aantekeningen en documenten verschilt per scenario. Ten slotte breidt de creatie van digitale interfaces zoals MemoRekall de kennis en het begrip van de podiumkunsten uit en stelt het, via de capsules, een strategie voor de conservering van de werken voor.